Μεταμόρφωση

Ἡ μεταμόρφωση τοῦ Χριστοῦ καί ἡ σημασία της γιά μᾶς

+Βασίλη Στογιάννου, Καθηγητῆ Θεολογικῆς ΑΠΘ

Ὅπως δείχνει τόσο ἡ νηστεία ποὺ προηγήθηκε ὅπως καὶ ἡ ὑμνογραφία ὅλων τῶν ἡμερῶν, ἡ Μεταμόρφωση δέν εἶναι ἀπό τίς ἑορτές πού τό περιεχόμενό τους μπορεῖ νά ἐξαντληθεῖ στήν ἀνάμνηση ἑνός γεγονότος. Ἡ εὐρύτητα τοῦ ἑορτασμοῦ εἶναι ἀνάλογη καί μέ τό θεολογικό καί σωτηριολογικό περιεχόμενο τῆς ἑορτῆς. Ἡ Ἐκκλησία ἔθεσε τή Μεταμόρφωση τοῦ Χριστοῦ ἐορτολογικᾶ στό κέντρο τοῦ διαστήματος ἀπό τό Πάσχα μέχρι τά Χριστούγεννα. Χονδρικά μεσολαβεῖ περίπου τό ἴδιο διάστημα -τέσσερις μῆνες- ἀνάμεσα στίς τρεῖς μεγάλες Δεσποτικές ἑορτές. Ἡ Μεταμόρφωση, μαζί μέ τήν Ἐνανθρώπιση καί τό Πάσχα, εἶναι ἕνας ἀπό τούς πνευματικούς σταθμούς τῆς ἀνθρώπινης πορείας μέσα στό χρόνο. Κι αὐτό δείχνει πώς ἡ Ἐκκλησία δέν θεώρησε ποτέ τή Μεταμόρφωση ὡς ἕνα ἁπλό θαῦμα, ἀλλά ὡς μία πράξη τοῦ Χριστοῦ τῆς ἴδιας σημασίας γιά τήν σωτηρία μας μέ τήν Ἐνσάρκωση καί τήν Ἀνάσταση. Γι’ αὐτό πρόταξε τήν νηστεία, γι’ αὐτό περικύκλωσε τήν κυρία ἡμέρα τῆς ἑορτῆς μέ προεόρτια καί μεθέορτα.

Μιά καί τόσο μεγάλη εἶναι ἡ ἑορτή, καὶ μιὰ καὶ ὁ ἑορτασμός της συνεχίζεται καὶ σήμερα, καλό θά εἶναι νά μιλήσουμε λίγο γιά τό νόημά της, ἔτσι πού ὁ ἑορτασμός μας νά ἔχει μιά σωστή θεμελίωση καί νά μήν ἐξαντλεῖται στήν τήρηση τῶν πατροπαράδοτων ἐθίμων.

Ἡ Μεταμόρφωση τοῦ Χριστοῦ εἶναι ἕνα ἐπεισόδιο ἀπό τήν ἐπίγεια δράση του, πού ἔλαβε χώρα λίγο πρίν ἀπό τήν πορεία του πρός τήν Ἱερουσαλήμ, πορεία πού ἀπέληξε στό Πάθος καί τήν Ἀνάσταση. Μαζί μέ τήν Βάπτιση ἔχει κοινή τήν ἀποκάλυψη τῆς ἁγίας Τριάδος. Μαζί μέ τήν Ἀνάσταση ἔχει κοινή τήν ἀποκάλυψη τῆς δόξας τοῦ Θεοῦ. Μαζί μέ τήν Πεντηκοστή ἔχει κοινή τήν δημιουργική ἐπενέργεια τοῦ Παρακλήτου.

Εἶναι ἀποκάλυψη τοῦ Θεοῦ πρός τόν ἄνθρωπο ἡ Μεταμόρφωση, πού βοηθεῖ στή σωτηρία μας μέ τή σωστή θεογνωσία καί ἀνθρωπογνωσία πού παρέχει. Ἀποκαλύπτεται σ’ αὐτήν ποιός εἶναι ὁ Χριστός, ἀλλά συγχρόνως καί ποιός εἶναι ὁ ἄνθρωπος καί ποῦ βαδίζει ἡ ἱστορία μας. Αὐτά τά τρία σημεῖα θά δοῦμε στή συνέχεια -χωρίς φυσικά καί νά ἐξαντλοῦμε τό νόημά της.

Μᾶς δείχνει ἡ Μεταμόρφωση ποιός εἶναι ὁ Χριστός. Πολλοί σύγχρονοί μας ἔχουν γιά τόν Χριστό τήν πλανεμένη ἀντίληψη πώς εἶναι ἕνας μεγάλος δάσκαλος ἤ ἕνας ἠθικολόγος. Ἡ Μεταμόρφωσή του ὅμως ἀποκαλύπτει ὅτι εἶναι Υἱός τοῦ Θεοῦ. Ἡ ἀλλαγή τῆς μορφῆς του, τό θεϊκό ἄκτιστο φῶς πού τό περιτριγύρισε, ἡ οὐράνια φωνή τοῦ Πατρός πού μαρτύρησε γιά τή θεϊκή του φύση, ὅλα δείχνουν ὅτι εἶναι Θεός. Μπορεῖ νά ἔζησε ἀνάμεσά μας μέ τήν μορφή δούλου, μπορεῖ ἀπό ἀγάπη γιά μᾶς νά ὑπέμεινε τό σταυρικό θάνατο. Δέν παύει ὅμως οὔτε στιγμή νά εἶναι ὁ Λόγος τοῦ Θεοῦ πού ἐνανθρώπησε, δίδαξε, ἔπαθε καί ἀναστήθηκε ἀπό ἀπέραντη ἀγάπη γιά τό πλάσμα του, τόν ἄνθρωπο. Ἐπειδή εἶναι Θεός, γι’ αὐτό εἶναι καί σωτήρας μας. Ἐπειδή εἶναι Θεός, γι’ αὐτό τά λόγια του καί ἡ ζωή του εἶναι δεσμευτικά γιά τούς πιστούς. Ἐπειδή εἶναι Θεός, γι’ αὐτό ἡ ζωή καί τό ἔργο του εἶναι τό κέντρο τῆς πίστεώς μας.

Δέν εἶναι μόνο Θεός ὅμως ὁ Χριστός. Εἶναι καί ἄνθρωπος, τέλειος ἄνθρωπος, ὁ πρῶτος ἀληθινός ἄνθρωπος στήν ἱστορία τοῦ γένους μας. Εἶναι ὁ νέος Ἀδάμ, πού συνομιλεῖ καί πάλι μέ τόν Θεό καί Πατέρα, ὅπως ὁ παλαιός Ἀδάμ στόν Παράδεισο. Εἶναι ὅμως πολύ παραπάνω ἀπό τόν παλαιό, τόν πρῶτο Ἀδάμ ὁ Χριστός. Γιατί ἔχει ἕνα καινούριο γνώρισμα, πού δέν μπόρεσε νά ἀποκτήσει ἐκεῖνος, τήν ὁμοίωση μέ τόν Θεό. Καί ὡς ἄνθρωπος ὁ Χριστός εἶναι ὅμοιος μέ τόν Θεό. Γιατί μέ τήν ἀπόλυτη ὑπακοή του ἔγινε ὅμοιος μέ τόν Λόγο, μέ τή θεϊκή φύση του. Ἡ θέλησή του ἡ ἀνθρώπινη ἀκολούθησε ἀπό τήν πρώτη στιγμή καί μέχρι τήν ὥρα τοῦ θανάτου τή θεϊκή του θέληση. Ἡ ἐπιθυμία του ἡ ἀνθρώπινη ἦταν ταυτισμένη μέ τή θεϊκή ἐπιθυμία του. Ἔτσι ἔγινε καί ὡς ἄνθρωπος αὐτό πού ἦταν ὡς Θεός: Υἱός τοῦ Θεοῦ. Αὐτό ἀκριβῶς εἶναι πού μᾶς δίνει τή δυνατότητα τῆς σωτηρίας, ὅτι δηλ. ὁ Χριστός ἐθέωσε τήν ἀνθρώπινη φύση μας. Ἀνέλαβε νά κάνει ὅ,τι δέν κατόρθωσε ὁ παλαιός Ἀδάμ, νά κάνει τόν ἄνθρωπο υἱό τοῦ Θεοῦ μέ τή θέωση τῆς φύσεώς του. Θεός ἀληθινός καί ἄνθρωπος ἀληθινός ἀποκαλύπτεται κατά τή Μεταμόρφωσή του ὁ Χριστός. Θεός ἀληθινός, γιατί τό μαρτυρεῖ ἡ οὐράνια φωνή καί ὁ ἐρχομός τοῦ Μωυσῆ καί τοῦ Ἠλία. Θεός ἀληθινός, ὅπως τό δείχνει ἡ στάση τῶν μαθητῶν του καί ἡ ἔκπληξή τους. Ἄνθρωπος ἀληθινός ὅπως τό δείχνει ἡ ἀλλαγή τῆς μορφῆς του, ὅταν ἀποκαλύφθηκε στή θεωμένη μορφή της. Ἄνθρωπος ἀληθινός, ὅπως ἦταν καί πρίν καί μετά ἀπό τή Μεταμόρφωση ἀνάμεσά μας.

Μᾶς ἀποκαλύπτει ἔτσι ἡ Μεταμόρφωση τοῦ Χριστοῦ καί τήν ἀληθινή φύση τοῦ ἀνθρώπου. Γνωρίζοντας ἀπό κοντά τήν θεωμένη φύση τοῦ Χριστοῦ, ὅπως ἀποκαλύφθηκε κατά τήν ἔνδοξη ἐμφάνισή του στό ὄρος Θαβώρ, μαθαίνομε συγχρόνως καί τή δική μας ἀληθινή φύση. Δέν ἤμαστε αὐτό πού μέ τόση εὐκολία καί εὐπιστία νομίζομε. Δέν εἶναι ἡ ἀληθινή φύση μας αὐτή πού θεωροῦμε πραγματικότητα μέ βάση τήν καθημερινή ἐμπειρία. Αὐτά ὅλα φαίνονται, μά δέν εἶναι ἀληθινά, γιατί δέν ἐκφράζουν τήν βούληση τοῦ Θεοῦ γιά τό γένος μας, ὅταν τό ἔπλασε. Ἴσως μιλήσει κάποιος γιά πραγματικότητα. Εἶναι ὅμως, ἀληθινά πραγματικότητα τό μίσος, τό ἄγχος, ὁ φόβος τοῦ θανάτου, τά κόμπλεξ, ἡ ἀποξένωση ἀπό τόν συνάνθρωπο; Εἶναι στ’ ἀλήθεια πραγματικότητα οἱ καυγάδες, ἡ ζήλεια, ὁ πόλεμος καί ἡ διαμάχη ἀνάμεσα στούς ἀνθρώπους, ποὺ ὁ Θεός ἔπλασε γιά νά ’ναι ἀδελφοί; Ἡ ἀπάντηση τῆς Μεταμορφώσεως εἶναι μονοσήμαντη: ὄχι, δέν εἶναι αὐτή ἡ ἀνθρώπινη φύση, ὅπως τήν θέλει καί τήν ἔπλασε ὁ Θεός. Ἡ πραγματικότητα εἶναι ἡ ἀλήθεια πού παρουσιάστηκε ζωντανή στόν κόσμο μέ τόν Χριστό. Εἶναι ἡ πραγματικότητα τοῦ Χριστοῦ. Αὐτός ἔδειξε ποιός εἶναι ὁ ἀληθινός ἄνθρωπος.

Ἡ ἀληθινή ἀνθρώπινη ὕπαρξη εἶναι ὅμως δυνατή μέσα στό κοινωνικό σύνολο, μέσα στά πλαίσια τῆς ἀνθρώπινης ἱστορίας. Κι αὐτό μᾶς τό θυμίζουν τά πρόσωπα πού παρίστανται στή Μεταμόρφωση. Τήν μέχρι τότε πορεία τοῦ ἀνθρώπου τή θυμίζουν ὁ Μωϋσῆς καί ὁ Ἠλίας. Ὁ μεγάλος νομοθέτης καί ὁ Προφήτης πού μετατέθηκε ζωντανός κοντά στό Θεό μέσα στό πύρινο ἅρμα τῆς θεϊκῆς δόξας. Αὐτοί εἶναι ὅσοι βάδισαν συνειδητά πρός τόν Χριστό, ὅσοι ἔζησαν προσμένοντας τή δόξα του. Καί κοντά σ’ αὐτούς οἱ τρεῖς Ἀπόστολοι, οἱ ἐκπρόσωποι τῆς Ἐκκλησίας. Αὐτοί προγεύονται τήν τελική δόξα. Ζοῦν ἀπό τώρα κιόλας, ἀπό τό παρόν τήν ἀλλαγή πού προσμένει ὅλους τοὺς πιστούς στό μέλλον. Παίρνουν ἀπό τώρα μιά γεύση τῆς θαυμαστῆς ἀλλαγῆς. Γιά νά μποροῦν νά μαρτυρήσουν μέσα στόν κόσμο γιά τή θεϊκή δωρεά. Γιά νά ἔχουν καθαρή τήν αἴσθηση καί νά μή ξεγελιοῦνται ἀπό τά ψεύτικα φῶτα τοῦ παρόντος. Γιά νά φωτίσουν τούς ἄλλους μέ τό ἄκτιστο φῶς πού τήν ὀμορφιά του πρῶτοι οἱ ἴδιοι δοκίμασαν. Βλέπουν οἱ Ἀπόστολοι τόν Χριστό «ἐν ἑτέρᾳ μορφῇ», γιά νά πάρουν μιά ἰδέα πῶς θά γίνουν καί οἱ ἴδιοι, ἀλλά καί ὅλοι οἱ πιστοί στό τέλος τῶν καιρῶν, ὅταν τό φῶς τῆς παρουσίας τοῦ Θεοῦ θά φωτίζει τόν κόσμο. Γιά τόν Μωϋσῆ καί τόν Ἠλία ἡ Μεταμόρφωση εἶναι ἡ ὥρα πού ἐκπληρώνεται ἡ προσδοκία τους. Γιά τούς τρεῖς Ἀποστόλους καί γιά μᾶς εἶναι ἡ στιγμή πού ἀνοίγει ἕνα παράθυρο στόν μελλούμενο κόσμο.

Αὐτό τό τελευταῖο σημεῖο ἀξίζει νά τό δοῦμε ἀπό πιό κοντά. Ζοῦμε καθημερινά τίς κραυγαλέες ἐπαγγελίες διαφόρων ἰδεολογιῶν γιά τό μέλλον. Τή δική μας ἄποψη, τή χριστιανική τή δίνει ἡ Μεταμόρφωση. Ὄχι μέ θεωρίες καί λόγια, ἀλλά μέ μιά ἀποκαλυπτική πράξη τοῦ Θεοῦ.

Τό τέλος τοῦ δρόμου μας δέν ἀπολήγει σέ μιά ὑλική ἄνεση, ὅπως ὑποστηρίζουν παλαιοί καί νέοι, θρησκευόμενοι ἤ ἄθεοι, χιλιαστές. Δέν βρίσκονται σ’ ἕνα συμπόσιο μέ ὑλικά ἀγαθά οἱ τρεῖς Ἀπόστολοι. Δέν εἶναι ἡ ὑλική εὐημερία πού τούς θαμπώνει οὔτε ἡ τεχνολογική ἀνάπτυξη πού τούς ἐμπνέει αὐτή τή στιγμή. Εἶναι χαρακτηριστικό ὅτι δέν σκέπτονται τί θά φᾶνε ἤ τί θά ντυθοῦν ἤ ποῦ θά μείνουν. Τούς ἀρκεῖ νά κάνουν μιά σκηνή -κι αὐτήν ὄχι γιά τόν ἑαυτό τους! Ἡ εὐτυχία τους δέν βρίσκεται στήν ὕλη, ἀλλά στήν πνευματική ἀγαλλίαση, στή θέα τοῦ ἀκτίστου θεϊκοῦ φωτός πού τούς περιβάλλει. Κι ἐδῶ φαίνεται πόσο εἶχαν καταλάβει σωστά το νόημα τῆς ἀποκαλύψεως τοῦ Θεοῦ ἐν Χριστῷ. Ὁ ἄνθρωπος ζητεῖ στήν Κυριακή προσευχή νά ἔλθει ἡ βασιλεία τοῦ Θεοῦ, νά γίνει τό θέλημά Του, νά ἁγιαστεῖ τό ὄνομά Του πάνω στή γῆ. Αὐτά ὅλα μποροῦν νά συνοψισθοῦν στήν ἀποκάλυψη τῆς δόξας τοῦ Θεοῦ. Κι αὐτή τή δόξα τήν εἶχαν μπροστά στά μάτια τους οἱ μαθητές, ὅταν εἶδαν τό φῶς της νά λάμπει γύρω στόν μεταμορφωμένο Χριστό. Τί ἄλλο ἤθελαν; Εἶχαν κιόλας τό πλήρωμα κάθε ἀνθρώπινης ἐπιθυμίας…

Στό τέλος τοῦ δρόμου μας δέν βρίσκεται οὔτε ἡ ἠθική πληρότητα οὔτε ἡ ὁλοκλήρωση τῆς προσωπικότητας τοῦ ἀνθρώπου, μέ τήν ἔννοια πού τούς δίνομε συνήθως. Κάτι τέτοιο εἶναι καθαρά ἀνθρώπινο ὄνειρο, πού βασίζεται στήν ψευδαίσθηση τοῦ ἀνθρώπου, ὅτι μπορεῖ τάχα ἀπό μόνος του νά φτάσει σ’ ἕνα τέλος. Ἡ Μεταμόρφωση ὅμως δείχνει ὅτι ἕνας παρόμοιος δρόμος δέν ὁδηγεῖ πουθενά. Δέν ἀποκαλύπτεται τό ἄκτιστο φῶς σέ ἠθικά τέλειους ἀνθρώπους σάν ἀμοιβή οὔτε εἶναι τό ἐπιστέγασμα τῆς ὁλοκληρώσεως τῆς προσωπικότητάς των. Οἱ μαθητές τοῦ Χριστοῦ δέν εἶναι τέλειοι μέ τά μέτρα τῶν ἠθικολόγων, παλαιῶν καί συγχρόνων. Εἶναι ἁπλά ἄνθρωποι, πού ὁ Θεός τούς δέχεται ὅπως εἶναι, μέ μόνο κριτήριο τήν ἁπλότητα τῆς καρδίας των πού φλέγεται ἀπό ἀγάπη γιά τόν Χριστό. Αὐτό εἶναι τό μοναδικό προσόν τοῦ ἀνθρώπου, πού στή συνέχεια μεταμορφώνει καί ἀλλάζει ριζικά το ἅγιο Πνεῦμα.

Αὐτό σημαίνει ὅμως εὐθύνη καί ἐλπίδα συνάμα γιά τόν καθένα μας. Ἐλπίδα, γιατί πάντα μᾶς προσμένει ὁ Θεός, γιά νά μᾶς ἀποκαλύψει μέ τή δύναμη τοῦ ἀκτίστου φωτός του τόν καινούριο κόσμο καί νά μᾶς μεταμορφώσει σέ πολίτες τῆς βασιλείας του. Εὐθύνη, γιατί ἀπό τή δική μας ἀγάπη γιά τόν Θεό καί τόν Κύριο Ἰησοῦ ἐξαρτᾶται ἡ σωτηρία μας καί ἡ μετοχή μας στήν δόξα τοῦ Θεοῦ.

Τό φῶς τοῦ Θαβώρ δέν περιορίστηκε στούς τρεῖς Ἀποστόλους. Ἀπό τήν ἡμέρα τῆς Πεντηκοστῆς καταυγάζει τήν Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ καί σκορπίζεται στόν κόσμο μέ τήν παρουσία τῶν ἁγίων του. Δικό μας καθῆκον καί δική μας χαρά καί ἐλπίδα εἶναι νά δοκιμάσουμε τήν ἀγαλλίαση τῆς δόξας τοῦ Θεοῦ μέ τή δική μας προσωπική μετοχή σ’ αὐτή τήν θεϊκή ἀποκάλυψη.

Βασ. Στογιάννος, «Ἡ Ἐκκλησία στήν ἱστορία καί στό παρόν», Ἐκδόσεις Π. Πουρναρᾶ – Θεσσαλονίκη 1982  σελ. 87-92